كاكتوس يكي از گياهان پرطرفدار است كه مي تواند يك گياه عالي براي آپارتمان هاي امروزي باشد. البته گياهان خانگي ديگري نيز وجود دارد كه براي آشنايي با آن ها و آشنايي با روش نگهداري از آن ها به اين لينك ( https://chandochon.com/house-plants-and-the-tricks-of-keeping-them/ ) مراجعه كنيد. كاكتوس به دليل توان ذخيره آب، بهترين گياه براي نواحي خشك و كم آب به حساب مي آيد. شايد شما هم در صحراهاي خشك، كاكتوس هاي بزرگي را ديده باشيد كه در شرايط آب و هوايي بسيار بد هم دوام آورده اند؛ دليل اين موضوع آن است كه در نگهداري كاكتوس با يك بار آب دادن ذخيره آب شكل ميگيرد و ماه ها بدون آب به زندگي خود ادامه مي دهد.

اين نكته هم جالب است كه ذخيره آب توسط ريشه هاي كاكتوس انجام مي شود و خوب است بدانيد كه كاكتوس در ايران هيچ گونه بومي ندارد، با ما همراه شويد تا كاكتوس ها را بيشتر بشناسيد

كاكتوس (cactus)

كاكتوس(cactus)؛ گياهي زيبا از گونه كاكتوسيان است، كاكتوس تيره‌اي از ميخك‌سانان است؛ كاكتوس را اغلب مي‌توان بصورت كاكتوس خاردار و كاكتوس گوشتي مشاهده كرد. محل پيدايش كاكتوس در ابتدا؛ شمال و نواحي مركزي آمريكا بوده و به گفته گياه شناسان، در گذشته كاكتوس فقط در همان محل، امكان رويش داشته است. اما امروزه شرايط پرورش كاكتوس در تمامي نواحي فراهم شده و گل كاكتوس، از گونه‌هاي پر طرفدار در نگهداري گياهان خانگي و گلخانه‌اي به شمار مي‌آيد.

انواع كاكتوس

زيرخانواده پرسكيه Pereskia، زير خانواده اوپنسيه Opuntia، زير خانواده سرئه Cerea از انواع كاكتوس به شما مي روند.

زير خانواده پرسكيه Peresk

تنها كاكتوس برگ‌دار در اين زير خانواده جاي مي‌گيرد. گياه پرسكيه، داراي برگ‌هايي شبيه برگ مركبات به رنگ‌هاي متنوع بوده و گل‌هاي سفيد آن شبيه به گياهان خانواده رزاسه است. اين نوع از كاكتوس ها در خاك‌هاي متوسط تا معمولي باPH حدود ۵/۶ – ۵/۷ نگهداري مي‌شوند و قلمه‌هاي ساقه اين گياهان به راحتي در ماسه ريشه‌دار مي‌شوند (براي تكثير مشكلي ندارند).

زير خانواده اوپنسيه Opuntia

كاكتوس‌ هاي اوپنسيه كه به فارسي كاكتوس‌هاي راكتي ناميده مي‌شوند شامل انواع كاكتوس‌ هاي برگ پهن، راكتي، زرد، راكت درشت و كوچك هستند. اين گروه از كاكتوس‌ها، گاهي در مناطق گرمسيري، ميوه‌ هاي خوراكي توليد مي‌كنند كه مصارف دارويي دارند.

زير خانواده سرئه Cerea

كاكتوس‌هاي كشيده و مخروطي در زير خانواده سرئه قرار دارند. اين دسته از كاكتوس‌ها در مناطق سردسيري در فضاي گلخانه‌ها قابل حفاظت و نگهداري هستند. اين گياهان به دليل خارهاي گزنده و حساسيت‌زا ايجاد مشكل مي‌كنند بنابر اين دقت داشته باشيد كه در صورت نگهداري آن ها در منازل از دسترس بچه‌ها دور باشند.

طرز شناسايي انواع كاكتوس ها

كاكتوس هاي داراي خار، بصورت ريز يا درشت هستند. اغلب بدون برگ و يا داراي برگ هاي تغيير شكل يافته بصورت خار هستند، به استثنا معدودي از كاكتوس ها مانند pereskia كه داراي برگ واقعي بوده و شبيه درختان جنگلي است. داراي پوست و ساقه ضخيم، گوشتي، آبدار، همراه منافذ كم هستند. بر روي ساقه و يا شاخه هاي خود داراي نقاطي بنام Areol (آرئول) هستند كه محل توليد خار يا گل هستند. كاكتوس ها گياهان چند ساله، دولپه اي و جدا گلبرگ محسوب مي شوند.

شرايط نگهداري كاكتوس ها

دماي مورد نياز:

بطور كلي كاكتوس ها، گرماي متوسط را دوست دارند. بهترين دما براي رشد آنها ۱۸-۳۲ است.

نور:

كاكتوس ها محتاج نور زياد هستند به خصوص در فصل زمستان كه نياز به نور مستقيم خورشيد دارند. هر دو هفته يك بار، بايد گلدان نگهدارنده آنها چرخانده شود تا گياه بطور يكنواخت از نور استفاده كند.

رطوبت نسبي:

كاكتوس ها رطوبت كم مي خواهند و نياز به آبپاشي شدن هم ندارند.

كوددهي:

كاكتوس ها نياز به كود ندارند، فقط در فصل رشد كاكتوس ها، جهت تقويت، هر دو ماه يكبار با استفاده از كودهاي مايع تغذيه انجام مي گيرد. جهت تغذيه كاكتوس هاي مسن كه پايه مادري هستند، بايست مقدار يك گرم سولفات پتاسيم و مقدار يك گرم سوپر فسفات در يك ليتر آب حل نموده و پاي گياه ريخته شود.

آبياري:

با آب سبك و ولرم انجام مي گيرد. در هر نوبت آبياري، بايد كاكتوس سيراب شود و آبياري بعدي را زماني انجام دهيد كه سطح گلدان كاملا خشك شده باشد. آبياري كاكتوس ها از اول بهار تا آخر تابستان الزامي است ولي در پاييز و زمستان بسيار كم و فقط به منظور جلوگيري از چروكيده شدن كاكتوس ها انجام مي گيرد. در ساعات گرم، آبياري نكنيد.

تركيب خاكي:

كاكتوس ها گياهاني هستند كه نياز به خاك مخصوص خود دارند. لازم است خاك آن ها سبك، قوي و كاملا نفوذپذير باشد.

انواع كاكتوس مناسب براي داخل خانه

كاكتوس هايي كه مناسب داخل خانه هستند، نور كمتري نياز دارند و اندازه‌ شان هم كوچك‌تر است؛ همين باعث مي‌شود گياهان خانگي فوق‌العاده‌ اي باشند:

كاكتوس گوش‌ خرگوشي

پونتيا ميكروداسيس (Opuntia Microdasys) يا كاكتوس گوش‌ خرگوشي (Bunny Ears Cactus) با اصالتي مكزيكي كه به‌خاطر ظاهرش چنين نامي برايش انتخاب شده است.

كاكتوس ساگوارو خانگي

كارنگيا جايگانتيا (Carnegiea Gigantea) يا كاكتوس ساگوارو (Saguaro Cactus) مي‌تواند كه قادر است به آهستگي تا 12 متر رشد داشته باشد.

كاكتوس مامالاريا هانيانا

مامالاريا هانيانا (Mammillaria Hahniana) يا كاكتوس بانوي پير (Old Lady Cactus) نوعي كاكتوس بالشتكي با 250 گونه و از خانواده مامالاريا.

كاكتوس ستاره اي

آستروفيتوم استريا (Astrophytum Asteria) يا كاكتوس ستاره‌اي (Star Cactus) كه با عنوان كاكتوس خارپشت دريايي يا كاكتوس دلار شني هم مطرح مي شود.

كاكتوس ايستر ليلي

هاتيورا گارتنري (Hatiora Gaertneri) يا كاكتوس ايستر ليلي (Easter Cactus) كه بومي برزيل بوده و مي تواند در اواخر زمستان و اوايل بهار گل بدهد، آشنايي با گل هاي بهاري و طريقه نگهداري آن ها مي تواند به شما در نگهداري اين كاكتوس كمك كند.

كاكتوس كريسمس

شلامبرگرا بريجيزي (Schlumbergera Bridgesii) يا كاكتوس كريسمس (Christmas Cactus) كه مي توان در اواخر فصل زمستان شاهد گل هاي قرمز و صورتي رنگش بود.

كاكتوس ماه

ژيمنوكاليسيوم ميهانوويچي (Gymnocalycium Mihanovichii) يا كاكتوس ماه (Moon Cactus) كه نام ديگرش كاكتوس چانه است.

كاكتوس آكانتوكاليسيوم تيونانتوم

انواع فراواني از كاكتوس آكانتوكاليسيوم تيونانتوم (Acanthocalycium Thionanthum) كه بومي آرژانتين است و توانايي رشد كردن به انداز ۲ تا ۱۵ سانتي‌متر را دارد.

كاكتوس آرماتوكريوس گادنجيانوس

كاكتوس آرماتوكريوس گادنجيانوس (Armatocereus Godingianus) كه بومي آمريكاي جنوبي، به‌ويژه اكوادور و پرو محسوب مي شود.

كاكتوس آريوكارپوس لوييدي

كاكتوسي با نام آريوكارپوس لوييدي (Ariocarpus Lloydii) كه بومي مكزيك به شمار مي آيد.

كاكتوس مدوسا

آستروفيتوم كاپوت مدوسا (Astrophytum Caput-Medusae) يا كاكتوس مدوسا (Medusa) كه بومي مكزيك بوده اند، نوع بالغ اين كاكتوس مي تواند رشدي به اندازه 15 سانتيمتر داشته باشد.

كاكتوس مبتلا ديفيلا

مبتلا ديفيلا (Mitella Diphylla) يا كاكتوس كلاه اسقف (Bishop’s Cap) هم بومي مكزيك شناخته شده و قادر است تا ۳۰ سانتي‌متر رشد ‌كند.

كاكتوس ربوتيا

ايلوسترا نارويسنسس (Aylostera Narvaecensis) يا كاكتوس ربوتيا (Rebutia) بومي بوليوي بوده و به اندازه ۱۵ سانتي‌متر مي تواند رشد ‌كند.

كاكتوس توپي

پاروديا مگنيفيكا (Parodia Magnifica) يا كاكتوس توپي (Ball Cactus) كه بومي كشورهاي برزيل، آرژانتين، اوروگوئه و پاراگوئه شناخته شده است.

كاكتوس آشيانه پرنده

ماميلاريا لانگي ماما (Mammillaria Longimamma) يا كاكتوس آشيانه پرنده (Bird’s Nest) كه بومي مكزيك به شمار مي آيد و مي تواند در حد ۸ تا ۲۴ سانتي‌ متر رشد كند.

كاكتوس سنگ زنده

آريوكارپوس كنفوسيوس (Ariocarpus Confusus) يا كاكتوس سنگ زنده (Living Rock) بومي مكزيك محسوب مي شود قادر است رشدي به اندازه 15 سانتيمتر را تجربه كند.

كاكتوس آستروفيتوم ميروستيگما

كاكتوس آستروفيتوم ميروستيگما (Astrophytum Myriostigma) يا كاكتوس كلاه راهب (Monk’s Hood) كه از ديگر كاكتوس هاي مناسب خانه است بومي كشور مكزيك است.

كاكتوس‌‌ هاي مناسب براي فضاي خارج از خانه

كاكتوس شلامبرگرا ترونكاتا

شلامبرگرا ترونكاتا (Schlumbergera Truncata) يا كاكتوس شكرگزاري (Thanksgiving Cactus) كه به نام كاكتوس خرچنگ هم شناخته مي شود.

كاتوس بشكه اي

فروكاكتوس (Ferocactus) يا كاكتوس بشكه‌اي (Barrel Cactus) كه شكل گرد و بشكه مانندي كه دارد دليل نامگذاري به اين نام بوده است.

كاكتوس ملكه شب

اپيفيلوم اكسي پتالوم (Epiphyllum Oxypetalum) يا كاكتوس ملكه شب (Queen of the Night) كه كاكتوس وله‌اي داچمن (Dutchman’s Pipe Cactus) نام ديگري است كه به آن لقب داده شده است.

كاكتوس انجير تيغي

اپونتيا (Opuntia) يا كاكتوس انجير تيغي (Prickly Pear Cactus) كه نگهداري از آن در مناطق مستعد خشكسالي از استقبال بيشتري برخوردار بوده است.

كاكتوس سيليندروپونتيا فولگيدا

سيليندروپونتيا فولگيدا (Cylindropuntia Fulgida) يا كاكتوس اچوريا (Cholla Cactus) بومي جنوب‌ غربي آمريكا شمرده شده و از ويژگي هاي ظاهري آن مي توان به تنه‌ گرد و تيغ‌ هايي تيزي كه دارد اشاره كرد.

كاكتوس آستروسفالسروس ديبوسكي

آستروسفالسروس ديبوسكي (Austrocephalocereus Dybowskii) يا كابيگا (Cabega) كه بومي برزيل شناخته شده و اين كاكتوس از ۱۲۰ تا ۳۶۰ سانتي‌متر قابليت رشد كردن دارد.

كاكتوس پاخي كريوس شاتي مانستروس

كاكتوس پاخي كريوس شاتي مانستروس (Pachycereus Schottii Monstrosus) يا كاكتوس توتم پُل (Totem Pole Cactus) كه قد بلندي كه دارد باعث شده به اين نام خوانده شود.

نگهداري كاكتوس در خانه

نگهداري كاكتوس در منزل، مستلزم رعايت يك سري موارد مربوط به آبياري كاكتوس و شرايط محيطي مناسب براي دريافت دما، نور خورشيد كافي و همين طور برخورد مناسب با كاكتوس در دوره كمون است، كه بايد بر اساس اصول نگهداري اكثر كاكتوس‌ها به صورت موارد زير رعايت شود.

آبياري كاكتوس حتما با در نظر داشتن شرايط محيطي و ميزان نياز گياه صورت گيرد، از در نظر داشتن دوره رشد و كمون كاكتوس در اين مورد چشم پوشي نكنيد. توجه به زه كشي مناسب و داشتن راهي براي خروج آب از گلدان در جلوگيري از پوسيدگي ريشه كاكتوس مهم است. در هنگام تنظيم دماي محيط دوره مقاومت و كمون كاكتوس كه اصولا در زمستان است، را در نظر داشته، و از كود دادن و آب زياد در اين دوره خودداري كنيد، و كاكتوس را در دماي خنك مثل كنار پنجره نگهداري كنيد.

كود دهي كاكتوس در خانه

كود دهي به كاكتوس اصولا در فصل رشد صورت گرفته و كودهاي مورد استفاده، بهتر است حاوي فسفر، پتاسيم و نيتروژن باشند، براي داشتن رطوبت مناسب خاك، از سنگريزه و شن روي خاك گلدان كاكتوس استفاده كنيد.
هر كاكتوس تنظيمات نور مربوط به خود را دارد، توجه به اينكه نور زياد و مستقيم خورشيد، سفيدي و هاله نارنجي روي گياه، و سوختگي كاكتوس را به دنبال دارد. نور كم هم متقابلا براي كاكتوس مضر بوده و منجر به كمبود كلروفيل در گياه شده و رشد را به مركز گياه متمركز مي‌كند.

گلدان مناسب براي رشد كاكتوس بهتر است، سفالي يا پلاستيكي باشد. يك نسبت خاك خوب براي كاكتوس مخلوط كردن يك سوم مواد آلي، يك سوم ماسه و يك سوم شن است. براي نگهداري از كاكتوس در خانه و آپارتمان، مواظب آفات و حشرات ناشي از كاكتوس‌هاي بيمار باشيد، ممكن است به مروز زمان، فضاي گلخانه شما را پر از آفات و حشره هاي ريز شود.

نگهداري كاكتوس در حياط

كاشت كاكتوس در باغچه و حياط، نيازمند رعايت اصولي مشابه نگهداري كاكتوس در منزل است، از اين جهات كه شيوه آبياري، تنظيم دما، توجه به خاك مناسب و كود دهي در زمان معين در اين مورد هم مهم و كاربردي به شمار مي آيد. بر همين اساس، توجه به قرار نداشتن در معرض مستقيم نور خورشيد و نحوه آبياري در كاشت كاكتوس در باغچه، اهميت قابل توجهي داشته و تاثير رعايت اين اصول بسيار زياد است.

رطوبت كافي

در كنار توجه به تامين و حفظ دماي مناسب، رطوبت كافي براي رشد كاكتوس را هم در دستور كار خود قرار دهيد.

اسيدي كردن خاك

شواهد حاكي از آن است كه كاكتوس‌ها در خاك‌ هاي اسيدي رشد بيشتري كرده و از خاك‌ هاي اسيدي، بهتر تغذيه مي‌كنند، به اين ترتيب، اسيديته كردن خاك، يك روش ديگر در تسريع رشد كاكتوس است. براي اسيدي شدن خاك مي‌توان در كنار كودها از مقداري هيوميك اسيد استفاده كرد. علاوه بر اين قرار دادن گلدان در زير باران، مي تواند ترفند خوبي باشد.

سوالات متداول

علت لكه هاي سفيد رنگ روي بدنه كاكتوس چيست؟

يكي از عوامل شايع پوسيدگي كاكتوس، وجود همين لكه‌ها محسوب مي شوند. لكه‌هايي كه به شما مي‌گويند قارچ‌ها به ريشه گياه حمله كرده‌اند و چيزي نمانده كه كاكتوستان را از دست بدهيد! در چنين مواقعي فورا دست به كار شويد و گياه را از بقيه كاكتوس‌هايتان دور كنيد، بعد آن را از ريشه در بياوريد. تمام قسمت‌هاي آسيب ديده را از بدنه كاكتوس جدا كرده و دور بريزيد. دقت كنيد كه در اين ميان به ريشه و بدنه سالم، صدمه نزنيد. از قارچ‌ كش استفاده كنيد؛ «بنوميل» مي تواند در اين مورد انتخاب خوبي باشد.
يك سرقاشق از آن را با 2 الي 3 ليتر آب مخلوط كنيد و گياه را بطور كامل در محلول فرو ببريد و بعد از چند ثانيه، خارج كنيد. بطور دقيق بررسي كنيد تا مطمئن شويد كه هيچ پوسيدگي روي كاكتوس به جا نمانده است. بازهم آن را در محلول ببريد و بگذاريد در سايه بماند و يكي دو روز بعد به سراغش برويد! در ادامه، مجددا در خاك نرم كاكتوس بكاريدش و پس از گذشت 3 تا 4 روز، آبياري را شروع كنيد.
نكته اول
اسپري كردن محلول آب و قارچ كش، به تنهايي؛ چاره ساز نخواهد بود!
نكته دوم
به جاي بنوميل، محلول كف و صابون هم قابل استفاده است.

چجوري جلو پوسيده شدن كاكتوس را بگيريم؟

اگر آبياري را كم يا قطع كنيد، گياه خشك و پوسيده مي‌شود. يعني اول به خواب فرو مي‌رود و با تداوم اين حالت مي‌ميرد. در اين صورت راهكار مناسب چه خواهد بود؟ آبياري! اما يك نكته مهم و ضروري را به ياد داشته ، كم‌كم به گياه خشك شده آب بدهيد. چون با توجه به اينكه بخشي از ريشه‌هايش را از دست داده، زياد آب دادن باعث مي‌شود همان مقدار كم ريشه‌هاي سالم هم بپوسند!
بزرگترين مشكلي كه در مورد رشد كاكتوس اتفاق مي افتد پوسيدگي آن ها از داخل است. زماني كه كاكتوس با اين گزند جدي مواجه مي شود، متاسفانه ديگر راهي براي نجات اين گياه نيست. اين مشكل ناشي از زياد آب دادن كاكتوس است كه با رعايت اصول لازم در نحوه آبياري، مي توان مانع از اين اتفاق شد.

درمان سرمازدگي كاكتوس چگونه است؟

هيچ كار نمي‌توانيد بكنيد جز بريدن قسمت‌هاي سرما زده. در زمان سردي هوا، ممكن است سهوا كاكتوس را در معرض سرما قرار دهيد. معمولا آسيب سرمازدگي دو روز بعد ديده مي‌شود. آنجا كه سلول‌هاي مرده مشخص مي‌شوند. متاسفانه در چنين حالتي درماني وجود ندارد و فقط تجربه اي تلخ مي شود كه افزايش عمر گل ها و 7 ترفند آن را ياد بگيريد از آن پس موقع سرما، حداقل از يك پوشش ساده بر روي گياه استفاده كنيد.

روش عوض كردن گلدان كاكتوس چيست؟

براي جابجايي كاكتوس به گلدان ديگر، سعي كنيد به ريشه آسيبي وارد نشود و ريشه را زخمي نكنيد، زماني كه كاكتوس را به گلدان ديگر منتقل كرديد، دقت كنيد كه تا يك هفته نبايد در معرض نور آفتاب قرار بگيرد. كاكتوس ها در بهار و تابستان رشد فعالي دارند و نيازمند دماي ۳۲ تا ۳۸ درجه هستند و در زمستان هم به خواب فرو مي روند كه به دماي ۷ تا ۱۲ درجه سانتي گراند نياز دارند.